Fiziksel dünyayla dijital dünya arasındaki sınırların kalktığı iç içe geçtiği anı simgeleyen konu, sayısız bilim kurgu kitaplarında ve filmlerinde anlatıldı. Facebook’un kurucusu Mark Zuckerberg bunu yeni oluşturacağı kolektif sanal paylaşım alanı Metaverse platformu ile gerçekleştirmeyi planlıyor. Dünyanın en çok konuşalan ismi, geçtiğimiz günlerde Facebook’un adını ‘Meta’ olarak değiştirdiğini duyurmuş, bu platformu tanıtmıştı. Facebook’un hedefi büyük. Şirket, beş yıl içinde sadece sosyal medya şirketi olmaktan çıkacak. Kendisini metaverse üzerine çalışan bir şirket olarak konumlandıracak.
Zuckerberg yeni sanal dünya Metaverse’i “yalnızca içeriği görüntülemek yerine içinde bulunduğunu, somutlaştırılmış bir internet olarak düşünebilirsiniz” diye anlatıyor. İlk okunduğunda kulağa çok da anlamlı gelmiyor olsa da Mark Zuckerberg’i yakından takip edenler için pek sürpriz bir haber değil. “Öyle ya da böyle, karma gerçeklikli bir gelecekte yaşayacağımızı düşünüyorum” diye konuşan Zuckerberg, 2014’te Oculus VR’ı 2 milyar dolara satın almış ve yarının platformlarını hazırladığını açıklamıştı. Bu tarihten itibaren şirket, dijital dünya Horizon üzerine çalışmaya başladı. VR teknolojisini kullanılıyor. Geçen Ağustos ayında şirket, dijital toplantıların akışını tamamen değiştirmeye yönelik adım attı. Toplantılarını sanal ortama geçirecek ‘Horizon Workrooms’u tanıtmıştı. Ayrıca uzun yıllardır AR gözlükleri ve bileklik teknolojileri üzerinde çalışıyor. BigBox VR gibi VR oyun stüdyosu satın aldı.
Bu konu üzerine sadece Facebook çalışmıyor. Fortnite’ı geliştiren Epic Games, bu yılın başlarında, 1 milyar dolarlık yeni fon sağladığını ve bu paranın bir kısmını metaverse vizyonunu desteklemek için kullanacağını duyurdu. Microsoft CEO’su Satya Nadella, şirketin bir “kurumsal metaverse” üzerine çalışıyor. Bilgi işlem devi Nvidia ve oyun platformu Roblox da bu alanda söz sahibi şirketler arasında yer alıyor.
Peki, metaverse ne demek?
Ötesi ve evren kelimelerinin birleşmesiyle ortaya çıkan Metaverse, ilk kez Neal Stephenson tarafından 1992’de yayımlanan “Snow Crash” adlı romanda kullanılmıştı. Ernest Cline’ın sonradan Steven Spielberg tarafından filme de çekilen ”Ready Player One” adlı romanında “Vaha” olarak yeniden tanımlanmıştı. Çevrimiçi paralel evren olarak adlandırlan kavram, basitçe fiziksel olarak sınırların ortadan kalkması ve olmadığınız yerlerdeymiş gibi bir deneyim yaşamak olarak tanımlanabilir. İki kelimenin birleşiminden oluşan Metaverse’ün uzun hali meta-universe şeklindedir. Yani metaverse gerçek ve dijital dünyanın birleştiği bir ‘dijital evren’ olarak tanımlanabilir.
Yukarıda belirtildiği gibi bu kavramın ilk çıktığı alan filmlerdi. 1980’li yılların başından itibaren doğrudan ya da dolaylı olarak yaratılan paralel evrenlerde geçen filmler, seyircilerin beğenisine sunuldu. İlk dönem örnekleri arasında 1982 yılında Joseph Kosinski çekilen Torn idi. Sam Flynn, Kevin Flynn’in 27 yaşındaki teknoloji meraklısı oğlu, babasının ortadan kayboluşunu araştırması ve kendini babasının 25 yıldır yaşadığı Tron’un dijital dünyasında bulmasını konu alan film oldukça ilgi görmüştü. Bir yıl sonra David Cronenberg yönetmenliğinde çekilen Videodrome filmi vizyona girdi. Bilimkurgu gerilim türünde çekilen film, Kanada ve ABD ile ortak yapıldı.James Woods’un da içinde yer aldığı film, şiddetli pornografik içerikler sonrasında gitgide gerçeklik ile bağını yitiren bir özel televizyon kanalı sahibinin hikâyesini konu alıyordu.
1990’da Paul Verhoeven tarafından çekilen Total Recall, 2084 yılında geçen bi kurgu-bilim filmi olarak kurgulandı. Dönemin popüler oyuncuları Arnold Schwarzenegger’in ve Sharon Stone’un rol aldığı film, Philip K. .Dick’in “we can remember it for you wholesale” hikayesinden esinlenerek çekildi.
Virtuocity, 1995 yılında yapıldı. Ünlü oyuncu Denzel Washington’un başrolünde olduğu film, birden fazla seri katilin kişilikleri kullanılarak oluşturulan bir sanal gerçeklik simülasyonunda geçiyor. Oradan kaçıp gerçek dünyaya dönen seri katili etkisiz hale getirmek isteyen eski bir polisin hikayesi anlatılıyor.
90’lı yıllar oldukça verimli geçti
Senaryosu Stephen King ve arkadaşları tarafından yazılan Lawnmover Man, metaverse konusunu işleyen filmlerin ilk dönem örnekleri arasında yer alıyor. Film, Jobe Smith altı yaşında bir çocuğun zekasına sahip yetişkin bir insanın hikayesini anlatıyor. Olağanüstü bahçıvanlık yetenekleriyle nedeniyle kendisine “Bahçıvan” lakabı takılan Jobe’un hikayesi, Stephen King’in Çim Biçme Makinesi Adamı kitabından uyarlanmış.
Johnny Mnemonic filmi 1990’lı yılların ortasında vizyona girdi. Filmin ana karakteri Johnny Keanu Reeves tarafından canlandırılıyordu. 2021 yılında yaşayan, silikon çip takılarak biyolojik olarak geliştirilmiş bir nevi hafıza kuryesini konu alıyordu. Bu kişi, kiralık kurye olarak beynindeki bilgisayarlı bellek hücreleri sayesinde netten canlı olarak indirdiği çok değerli bilgileri taşıyordu.
1999 yapımı olan The Thirteenth Floor filminin yönetmen koltuğunda Josef Rusnak yer alıyor. Film, Daniel F. Galouye’nin Simulacron 3 kitabından uyarlandı. Milyarlarca dolar değerinde bir bilgisayar kuruluşunun sahibi Hannon Fuller ve Douglas Hall’ın şirketlerinin 13’üncü katında bir bilgisayar programı bulmasını konu alıyor.
Wachowski Kardeşlerin yazıp yönettiği bilimkurgu-aksiyon filmi Matrix, 90’lı yılların sonunda sinema dünyasına damga vurdu. Neo nickname’li çok usta bir “hacker” Thomas Anderson’ın hayatını konu alıyor. Neo hayatının yaşamakta olduğu dünyanın sadece beyninde gerçekleşmekte olan bir simülasyon olduğunu öğrenir ve böylece kendini bu durumdan çıkarmak adına Morpheus’un önderliğindeki bir ekibe katılır.
Gavin Hood tarafından çekilem Ender’s Game ise 2070 yılında geçiyor. fütüristik bir dünyada yapılan bir ‘alien’ saldırısı sonrasında hayatta kalma mücadelesi anlatan bir film. Özel yeteneklere sahip bir çocuk Andrew Ender Wiggin, Buggers isimli yaratıklara karşı savaş verir.
Ryan Reynolds ve Jodie Comer’ın başrolünde yer aldığı Free Guy ise son dönemin örneklerinden. Hayata fazla pozitif bakan banka memuru Guy’ın, rutin bir şekilde gerçekleşen banka soygunlarından biri esnasında, bir açık dünya video oyununda NPC olduğunu keşfetmesiyle gelişen olayları konu alıyor.