2000’li yıllarda korsanla gayret eden müzik dalı, 2010’lu yıllarda dijital müzik platformlarının yaygınlaşmasıyla birlikte korsana karşı somut ve kaydadeğer adımlar attı. Dijital müzik platformları, sadece emek hırsızlığına karşı somut adımlar atılmasını sağlamadı, tıpkı vakitte bilhassa Z jenerasyonunun müzik zevklerini de daha keskin çizgilerle belirginleştirmiş oldu. Küresel çapta trap esintili rap müzikler birçok ülkede lokal yıldızlar yaratırken, Türkiye özelinde yeni alternatif müziği temsil eden ‘Üçüncü Yeniler’ ya da arabesk müziğin şimdiki formları her daim yeniliğini koruyan pop sahnesi haricinde ön plana çıkan müzik tipleri ortasında yerini aldı.
SON 3 YILDA 4’E KATLANDI
Geçtiğimiz günlerde açıklanan bir rapor ise Türkiye’de bilhassa gençler ortasındaki müzik zevki ve tercihlerine dair kıymetli bir data ortaya koydu. Global çapta 422 milyonun üzerinde kullanıcı sayısına erişen İsveç merkezli dijital müzik platformu Spotify’ın açıkladığı raporda, Türkiye’de arabesk dinleyenlerin sayısının son 3 yılda 4’e katlandığı duyuruldu. Rapora nazaran Türkiye’de tüm vakitlerin en çok dinlenen arabesk sanatkarı Müslüm Gürses. Arabeski en çok dinleyen yaş kümesi ise şaşırtan bir oranla gençler. Rapora nazaran Türkiye’de arabeski yüzde 46 üzere baskın bir oranla 18-24 yaş ortasındaki gençler dinliyor. Müslüm Gürses, Bergen, İbrahim Tatlıses ve Ebru Gündeş üzere isimlerin haricinde Semicenk, Burak Bulut ve Kurtuluş Kuş üzere isimler de en çok dinlenenler ortasında.
Arabesk sırf büyük hit’ler olarak değil, daha çok pop üretimleriyle tanınan Mercan Şenel, Gülçin Ergül ya da Selcan Asyalı üzere isimlerin ‘konsept’ işleriyle de sıklıkla ön planda kalmaya devam ediyor. Azer Bülbül ya Cengiz Kurtoğlu üzere ‘klasik’ isimlerin haricinde ‘Al Sevgilim’, ‘İçime Cet Ata’ ya da ‘Bergen’ sinemasının müzikleri üzere son periyotta radyolarda da rotasyona giren kimi müzikler, arabeskin sadece dijitalde değil radyolarda da pop ve trap esintili rap müziklere yaklaştığını ortaya koydu. Arabeskin yükselişini müzik eleştirmeni, muharrir ve akademisyen Doç. Dr. Michael Kuyucu, ‘Gönül Dostu Füsun’ programıyla tanınan Turkuvaz Radyolar Yayın ve Müzik Müdürü Füsun Alkan ve Radyo Viva Müzik Direktörü Ömer Erişmen ile konuştuk.
‘HAYATIN VE SOKAĞIN SESİDİR’
Arabesk müzik son periyotta Z jenerasyonunun büyük ilgi gösterdiği bir müzik tipi oldu. Pekala gençler, arabeskte ne buluyor olabilir? Arabeskin yalnızca Z jenerasyonunda değil X ve Y nesillerinde da her vakit dinlenen bir müzik tipi olduğunu hatırlatan Doç. Dr. Michael Kuyucu, “Bu bir sürpriz değil. Bugün Z neslinin dinlediği rap müziğinin özünde arabesk nağmeler var. Kelamları de tıpkı biçimde karamsar. Z nesli bu müzik çeşidini dinlerken tıpkı evvelki nesiller üzere acılardan besleniyor” diye konuştu.
Arabesk müziğin hiçbir vakit popülaritesini yitirmeyeceğini söyleyen müzik yöneticisi Ömer Erişmen, “Bunun sebebi gerçeklerden beslenmesi. Samimi sözlerle yazılmış, yaşanmışlığı olan hislerin bir devri yoktur, her vakit var olacaklar” dedi. Arabesk müziğin kültürümüzün değerli bir kesimi olduğunu vurgulayan radyo programcısı Füsun Alkan ise şu yorumda bulundu:
“Arabesk, ağır ve nostaljik hislerin, hayatın ve sokağın sesi. Her devir kendini dönüştüren yapısıyla kültürün değerli bir modülünü oluşturuyor. Z nesli da tıpkı evvelki nesillerin gençleri üzere iç dünyalarını lisana getirirken müzikle dertleşiyor, bu yüzden de arabesk müziği kendisine yakın buluyor.”
‘CAMDAKİ KIZ’ DİZİSİNİN TESİRİ BÜYÜK’
Son devirdeki arabesk rüzgârında bilhassa ‘Bergen’ sinemasının muvaffakiyetinin tesirli olduğuna dikkat çeken Doç. Dr. Michael Kuyucu, “Bergen’in kendisinden fazla bilhassa onun seslendirdiği müzikler çok fazla ön plana çıktı. Sinemayla tıpkı anda yayınlanan ‘Saygı Albümü’nde bayan popçuların cover’ladığı Bergen müzikleri radyolarda da çalındı. Müslüm Gürses’in tekrar gündeme gelmesinde bilhassa Kanal D’de yayınlanan ‘Camdaki Kız’ dizisinin tesiri var. Dizide kullanılan ‘Seni Yazdım’ müziği, dizi sayesinde 30 yıl sonra gündeme geldi. Spotify’da şu anda en çok dinlenen Müslüm Gürses müziği bu. 30 milyondan fazla sefer dinlenmiş durumda” yorumunu yaptı.
Müzik yöneticisi Ömer Erişmen, Bergen ya da Müslüm Gürses müziklerinin gerçek hislerle yapıldığını ve gerçek vakitte yayınlandıklarını vurguladı. Erişmen, “Bergen ve Müslüm Gürses müzikleri nasıl yıllar sonra tanınan olduysa, şu an kitlelere ulaşan müzikler da yıllar sonra yine gündeme gelecek” vurgusunu yaptı.
‘ARABESK POP’UN BİR TIK ÖNÜNDE’
Radyolarda pop ya da trap esintili rap müziklere son devirde daha sık rastlıyoruz. Arabesk de yeniden yükselişte olan cinslerden biri. Pekala Z nesli bu üç şekil ortasında en çok hangi müzik çeşidine ilgi gösteriyor olabilir? Doç. Dr. Michael Kuyucu, dijital müzik platformlarının yükselişiyle birlikte radyoların son periyotta duraklama periyoduna girdiğini, bu duraklamadan çıkmak için de rap ve trap müziğe yer vermek üzere farklı formüllere başvurduklarını söyledi. Z jenerasyonunun şu anda en çok trap ve rap müzikleri dinlediğini söyleyen Doç. Dr. Kuyucu, “Trap ve rap’ten sonra ikinci sırada arabesk ve pop birlikte geliyor. İki çeşit ortasında mukayese yapmamız gerekirse, arabesk fotofinişle pop’un bir tık önünde” yorumunda bulundu.
Z neslinin hislerini ziyadesiyle coşkulu yaşadığını söyleyen müzik yöneticisi Ömer Erişmen, “Arabesk üzere hislerden besleniyorlar ancak daha çok trap esintili pop müzikle ilgileniyorlar” dedi. Şu anda rap müziğin önde gözüktüğünü söyleyen radyo programcısı Füsun Alkan da “Her ne kadar rap önde gözükse de dönemsel olarak alternatif çeşitler de ön plana çıkabiliyor. Lakin pop müzik her vakit bedelini muhafazaya devam ediyor. Arabesk ezgiler de trap altyapılarla birleşerek Z jenerasyonuna hitap etmeyi başarıyor” tabirlerini kullandı.
‘KARŞIMIZA ÇIKMAYA DEVAM EDECEK’
Arabesk müziğe birçok dinleyici 90’larda burun kıvırıyor ve sert bir halde eleştiriyordu. Bilhassa Müslüm Gürses’in proje albümlerinden sonra ise gelir seviyesi yüksek olan dinleyiciler de şaşırtan bir formda arabesk müziği kabullenmeye başladı. Pekala arabeskin daha geniş kitleler tarafından benimsenmesinde öbür hangi isimler aktif rol oynamış olabilir? Popçular ve arabeskçilerin uzun bir müddettir ortak bir noktada buluştuğuna dikkat çeken Doç. Dr. Michael Kuyucu, “Popçular arabeski alıp üstüne sos koydular. Arabeskçiler ise eski usullerini popla buluşturdular. Böylelikler hepsi ortak bir pop müzik paydasında buluştu. Günümüzde de devam eden proje albümleri ise ortak paydada ortaya çıkan sosun yaratılmasında değerli bir örnek” sözlerini kullandı.
Arabesk müziğin hayatımızda farklı müzik cinsleriyle sentezlenerek dahi olsa kesinlikle devam edeceğini belirten müzik yöneticisi Ömer Erişmen, “Yıllar içinde acının lisanı hayatımıza daha çok yakınlaşmaya başladı. Arabesk periyodun tanınan stilleriyle karşımıza çıkmayı sürdürecek” diye konuştu. 90’lı yıllar ve öncesinde arabeskin kimine nazaran yozlaşma kimine nazaran bir var olma uğraşını temsil ettiğini hatırlatan radyo programcısı Füsun Alkan, şunları da ekledi:
“Arabesk müziğin sözlerindeki çaresizlik, karamsarlık, acı ve isyanla kendini tabir etme, hatta bu duruma alışma yahut yalnızlaşma üzere ruh halleri de eklenince ‘elit’ olarak tanımlanan kesim bu müzik cinsine burun kıvırıyordu. Orhan Gencebay ve İbrahim Tatlıses üzere güçlü sesler, Türk Sanat Müziği ve Türk Halk Müziği motiflerini de arabesk müziğin içine ekleyerek farklılık ve zenginlik oluşturdular. ‘Müslüm Baba’ da bilhassa 2000’li yıllarda pop-rock altyapılı cover’larıyla hem gençlerin hem de bu stil müziğe ilgi duyanların gönlünde farklı bir yer edinmeyi başardı.”
RADYOLAR ESKİ GÜCÜNÜ KAYBETTİ Mİ?
Bir müziğin hit olmasında radyolar eskisi kadar güçlü mü yoksa ipler artık büsbütün dijital müzik platformlarının mı elinde? Dijital müzik platformlarının yükselişinin önlenmesini ‘imkânsız’ olarak gördüğünü söyleyen Doç. Dr. Michael Kuyucu, bu yükselişin devam edeceğini, daha da hızlanacağını hatta günün birinde her şeyin büsbütün dijitalleşeceğini söyledi. Radyoların eski gücünü kaybettiğini söyleyen Doç. Dr. Kuyucu, “Bir müziğin radyo takviyesi ile patlaması artık imkânsız. O durum 90’larda kalan bir nostalji artık. Bir şarkıyı patlatan şey dijital medya ve TV kanallarında yayınlanan diziler. Örnek vermemiz gerekirse, Yüzyüzeyken Konuşuruz kümesinin müzikleri Kanal D’de yayınlanan ‘Yargı’ dizisi sayesinde patlama yaptı” dedi.
Z jenerasyonunun radyodan uzak bir halde olduğunu, yeni müziği sırf dijital platformlarla takip ettiğini söyleyen Doç. Dr. Kuyucu, “Y neslinde oran yüzde 70’e 30 dijital lehinde. Radyo daha çok X jenerasyonunda güçlü. Radyolar çoklukla arabalarda dinleniyor ve çoğunlukla dijitalin gerisinden takipçi pozisyonunda. Bir müzik dijitalde patlayınca yer veriyorlar” görüşünü paylaştı. Müzisyenlerin radyoları ve radyo listelerini eski geleneklerden dolayı önemsemeye devam ettiğini söyleyen Doç. Dr. Kuyucu, “Konserleri düzenleyen organizatörler ekseriyetle X neslinden oldukları için radyolarda çalınma dataları az da olsa tesir ediyor. Lakin üç beş yıl sonra artık büsbütün dijital muvaffakiyete nazaran şekilleneceğini düşünüyorum” diye devam etti.
‘BİR MÜZİK NİTEKİM GÜZELSE RADYODA HİT OLUR’
Doç. Dr. Kuyucu’nun tersine radyoların gücüne güç katmaya devam ettiğini söyleyen müzik yöneticisi Ömer Erişmen, “Böyle düşünmemin sebebi radyoların gücünü beşerden alması ve yansıları çok daha süratli görebilmemiz. Radyolar, dijital algoritması olan mecralar. Bir sonraki müziğin hangisi olacağı her vakit dinleyiciye güzel bir heyecan yaratır ve dinleyici bu samimiyeti ve sürprizi her vakit arar” diye konuştu. Tıpkı Ömer Erişmen üzere radyoların gücünü kaybetmeyeceğini söyleyen radyo programcısı Füsun Alkan da şu yorumda bulundu:
“Radyolar hâlâ en muteber kitle bağlantı araçlarından biri. Teknolojik yeniliklere de kendilerini en süratli halde adapte ediyorlar.”
Dijital müzik platformlarının bir müzisyenin ya da müziğin yükselişinde kıymetli bir hisse sahibi olduğunu kabul ettiğini söyleyen Alkan, “Ancak dijital platformlarda reklam yaparak trend olmayı başaran isimler var. Bir müziğin ya da müzisyenin trend olması ortada güzel bir iş olduğu manasına gelmiyor. Radyolarda ise rastgele bir ekstra efor yok. Bir müzik nitekim uygunsa o vakit radyoda hit olmayı başarıyor” ayrıntısına yer verdi.